جاواسکریپت: ۸- فانکشن

فانکشن – Functions

قطعه‌ای از کد است که برای انجام کاری در یک واحد، بسته‌بندی شده است. و اگر بر آن نامی نهاده شده باشد، می‌توان هر جا که نیاز بود، آن را فراخواند و به کاربرد.

به کارگیری فانکشن، در هر زبانی دو مرحله دارد:
۱- تعریف – Define
۲- فراخوانی – Call

تعریف فانکشن

در جاواسکریپت، فانکشن به دو روش تعریف می‌شود:

Statement

در این روش یک فانکشن، با‌نام ویژه‌ای، تعریف می‌شود. سپس با همان نام نیز فراخوانده می‌شود.

// Define
function showMessage() {
    msg = 'Hello world!';
    alert(msg);
}

// Call
showMessage();        // Hello world!

Expression

در این روش یک فانکشن، بی‌نام، تعریف می‌شود. اگرچه می‌توان آن را در یک متغیر یا ثابت گذاشت. سپس با نام آن متغیر یا ثابت، فانکشن را فراخواند.

// Define
const showMessage = function() {
    msg = 'Hello world!';
    alert(msg);
};

// Call 
showMessage();        // Hello world!

داد و ستد دیتا

الف – ورود دیتا:

فانکشن‌ها، برای دریافت اطلاعات از پارامتر و آرگومان استفاده می‌کنند.

• پارامتر – Parameter: متغیرهایی هستند که همراه با تعریف فانکشن، تعریف می‌شوند و از طریق آن اطلاعات به فانکشن داده می‌شود. (هنگام تعریف)
• آرگومان – Argument: مقادیری هستند که هنگام فراخوانی فانکشن، درون پارامترها گذاشته می‌شوند. و پردازش روی آنها انجام می‌گیرد. (هنگام فراخوانی)

هنگام فراخوانی فانکشن، باید به ازای هر پارامتر، یک مقدار به فانکشن داده شود؛ که به آن مقدار، آرگومان می‌گویند.

Statement

// Define
function showMessage(name) {    // Parameter: name
    msg = 'Hello ' + name;
    alert(msg);
}

// Call
showMessage('bulbul');          // Argument: 'Hello bulbul'

Expression

// Define
const showMessage = function(name) {  // Parameter: name
    msg = 'Hello ' + name;
    alert(msg);
};

// Call 
showMessage('bulbul');                // Argument: 'Hello bulbul'

هنگام تعریف پارامتر می‌توانید مقداری را به عنوان پیش فرض تعیین کنید، تا اگر هنگام فراخوانی فانکشن، مقدار آرگومان داده نشد، از آن استفاده گردد.

Statement

// Define
function showMessage(name = 'world!') {
    msg = 'Hello ' + name;
    alert(msg);
}

// Call
showMessage();                // Hello World!
showMessage('bulbul');        // Hello bulbul

Expression

// Define
const showMessage = function(name = 'world!') {
    msg = 'Hello ' + name;
    alert(msg);
};

// Call
showMessage();                // Hello World!
showMessage('bulbul');        // Hello bulbul

ب – خروج دیتا

فانکشن می‌تواند با دستور return یک مقدار را برگرداند.

Statement

// Define
function sum(a, b) {
    return a + b;
}

// Call
let a = sum(2, 3);

alert(a);    // 5

Expression

// Define
const sum = function(a, b) {
    return a + b;
};

// Call
let a = sum(2, 3);

alert(a);    // 5

در دستور return از آپریتور ترنری نیز می‌توانید استفاده کنید.

Statement

// Define
function min(a, b) {
    return a < b ? a : b;
}

// Call
let a = min(2, 3);

alert(a);    // 2

Expression

// Define
const min = function(a, b) {
    return a < b ? a : b;
};

// Call
let a = min(2, 3);

alert(a);    // 2

تفاوت‌های دو روش تعریف

الف – فراخوانی پیش از تعریف – Hoisting

یکی از تفاوت‌های این دو روش تعریف فانکشن، فراخوانی پیش از تعریف یا Hoisting است. در جاواسکریپت پیشاپیش همه فایل خوانده می‌شود و سپس خط به خط اجرا می‌گردد. بنابراین شما می‌توانید فانکشنی را فراخوانی کنید؛ که پایین‌تر تعریف شده‌است. به این ویژگی Hoisting یعنی بالا بردن می‌گویند. روشن است که این ویژگی در فانکشن اکسپرشن کار نمی‌کند.

Statement

// Call
let a = sum(2, 3);    // a = 5



// Define
function sum(a, b) {
    return a + b;
}

Expression

// Call
let a = sum(2, 3);    // Error



// Define
const sum = function(a, b) {
    return a + b;
};

ب – اسکوپ

یکی دیگر از تفاوت‌های این دو روش تعریف فانکشن، اسکوپ است. تنها در روش اکسپرشن می‌توانید فانکشن را در یک بلاک تعریف کنید ولی بیرون آن فراخوانی کنید.

Statement

let time = 10;

// conditionally declare a function
if (time < 12) {

    function welcome() { alert("Good morning"); }

} else {

    function welcome() { alert("Good afternoon"); }

}

// ...use it later
welcome(); // Error: welcome is not defined

Expression

let time = 10;
let welcome;

// conditionally declare a function
if (time < 12) {

    welcome = function() { alert("Good morning"); };

} else {

    welcome = function() { alert("Good afternoon"); };

}

// ...use it later
welcome(); // Good morning

مثال بالا را با آپریتور ترنری نیز می‌توانید بنویسید.

Expression

let time = 10;

// Define
const welcome = (time < 12) ?
    function() { alert('Good morning'); } :
    function() { alert("Good afternoon"); };

// Call 
welcome();        // Good morning

توصیه‌ها

کارهایی که نرم افزار انجام می‌دهد را به اجزاء کوچک تقسیم کنید، سپس برای هر کدام یک فانکشن جداگانه بسازید.

هر فانکشن، تنها یک کار

هیچیک از فانکشن‌ها بیش از یک کار را انجام ندهد.

فانکشن، جایگزین کامنت

فانکشن برای اینست که فهم برنامه را آسان کند. به جای اینکه قدم به قدم با گذاشتن کامنت روند برنامه را نشان دهید، از فانکشن استفاده کنید.

فانکشن برای دیباگ

بخش‌بندی نرم افزار به بخش‌های کوچک و تبدیل هر بخش به یک فانکشن جداگانه، دیباگ (پیدا کردن ارور) را آسان ‌می‌کند.

نامگذاری فانکشن

کاری که فانکشن انجام می‌دهد را در قالب یک فعل در نام آن بگنجانید.

• getAge( ) – return the age.
• calcSum( ) – calculate a sum.
• createForm( ) – creates a form.
• showMessage( ) – show a message.
• isLogin( ) – checks the user is logged in.
• hasRole( ) – checks the user permission.

مثال

یک عدد می‌گیرد و به شما می‌گوید که آن عدد، زوج هست یا نه. برای تعیین زوج بودن یک فانکشن تعریف شده است.

<input type="text" id="in-box">
<button id="btn">OK</button>        
<h1 id="out-box"></h1>    

const inBox = document.getElementById("in-box");
const outBox = document.getElementById("out-box");
const btn = document.getElementById("btn");

const isEven = function(n) {
    return (n % 2) ? false : true;
};

btn.onclick = function() {
    let n = inBox.value;
    outBox.innerHTML = isEven(n);
};

تمرین ۱

• این فایل را دانلود کنید.
• آن را در فولدر js1 باز کنید.
• تنها فایل script.js را می‌توانید تغییر دهید.
• هرگاه روی دکمه کلیک شد، از خانه بالا شعاع دایره خوانده شود و محیط دایره را در خانه پایین بنویسد. (برای محاسبه محیط یک فانکشن بنویسید.)

اَرو فانکشن – Arrow Function

اَرو فانکشن کوتاه شده فانکشن اکسپرشن است.

در این روش، بجای کلمه function از علامت <= استفاده می‌شود.

Expression

// Define
const sum = function(a, b) {
    let c = a + b;
    return c;
};

// Call 
let n = sum(2, 3);        // n = 5

Arrow

// Define
const sum = (a, b) => {
    let c = a + b;
    return c;
};

// Call 
let n = sum(2, 3);        // n = 5

اگر بدنه فانکشن تنها یک خط داشته باشد، به کرلی برکت {} نیازی نیست.

Expression

// Define
const showMessage = function() { alert('Hello, World!'); };

// Call 
showMessage();        // Hello, World!

Arrow

// Define
const showMessage = () => alert('Hello, World!');

// Call 
showMessage();        // Hello, World!

اگر بدنه فانکشن تنها یک دستور return باشد، نیازی به نوشتن آن نیست.

Expression

// Define
const sum = function(a, b) { return a + b; };

// Call 
let n = sum(2, 3);        // n = 5

Arrow

// Define
const sum = (a, b) => a + b;

// Call 
let n = sum(2, 3);        // n = 5

اگر فانکشن تنها یک پارامتر داشته باشد، به پرانتز نیازی نیست.

Expression

// Define
const half = function(a) { return a / 2 };

// Call 
let n = half(10);        // n = 5

Arrow

// Define
const half = a => a / 2;

// Call 
let n = half(10);        // n = 5

Immediately Invoked Function Expressions (IIFE)

در این روش یک فانکشن، همزمان تعریف و فراخوانده می‌شود. این روش با اینکه همان کارها را بیرون فانکشن انجام بدهید، هیچ تفاوتی نمی‌کند. غیر از اینکه عملیات درون یک اسکوپ قرار می‌گیرد و ایزوله می‌شود. بنابراین مقدار متغیرها و ثابت‌ها و … با بقیه برنامه تداخل ایجاد نمی‌کند. و احتمال خطا را پایین می‌آورد.

// Define & Call immediately

( function(msg) { alert(msg); } ('Hello, World!') );

// Or

( function(msg) { alert(msg); } ) ('Hello, World!');

تمرین ۲

• این فایل را دانلود کنید.
• آن را در فولدر js1 باز کنید.
• تنها فایل script.js را می‌توانید تغییر دهید.
• همان تمرین یک را این بار با اَرو فانکشن بنویسید.

تایمر

برای اینکه زمان فراخوانی فانکشن را مدیریت کنید، دو متد برای آبجکت window وجود دارد. و همانگونه که پیش‌تر گفته شده بود؛ آبجکت window، آبجکت گلوبال است؛ و  معمولا نوشته نمی‌شود.

setTimeout(function, delay, arg1, …)

یک فانکشن را پس از زمان خاصی (به میلی ثانیه)، اجرا می‌کند.
در مثال‌های زیر پس از ۱۰۰۰ میلی ثانیه، فانکشن اجرا می‌شود.

// Functions without arguments
setTimeout(welcome, 1000);

// Functions with arguments
setTimeout(alret, 1000, 'Hello');

// Anonymous Functions without arguments
setTimeout(function() { ... }, 1000);

// Anonymous Functions with arguments
setTimeout(function(2, 5) { ... }, 1000);

clearTimeout(Timeout)

تایمر را از کار می‌اندازد؛ و پس از آن فانکشن اجرا نمی‌شود

// Set Timeout
const myFunc = setTimeout(...);

// Stop Timeout
clearTimeout(myFunc);

مثال

در این مثال اگر روی OK کلیک کنید؛ یک ثانیه بعد، یک عدد رندم بین ۰ تا ۱۰۰ را نمایش می‌دهد. و اگر قبل از اجرای فانکشن، روی Cancel کلیک کنید؛ تایمر کار نخواهد کرد.

<button id="ok-btn"">OK</button">
<button id="cancel-btn"">Cancel</button">
<h1 id="out-box""></h1">

const okBtn = document.getElementById("ok-btn");
const cancelBtn = document.getElementById("cancel-btn");
const outBox = document.getElementById("out-box");

const myFunc = function() {
    n =  Math.trunc(Math.random()*1000);
    outBox.innerHTML = n;
}

let myTimer;

okBtn.onclick = function(){
    myTimer = setTimeout(myFunc, 1000);
}

cancelBtn.onclick = function(){
    clearTimeout(myTimer);
};

// Functions without arguments
setInterval(welcome, 1000);

// Functions with arguments
setInterval(alret, 1000, 'Hello');

// Anonymous Functions without arguments
setInterval(function() { ... }, 1000);

// Anonymous Functions with arguments
setInterval(function(2, 5) { ... }, 1000);

// Set Interval
const myFunc = setInterval(...);

// Stop Interval
clearInterval(myFunc);

<button id="ok-btn"">OK</button">
<button id="cancel-btn"">Cancel</button">
<h1 id="out-box""></h1">

const okBtn = document.getElementById("ok-btn");
const cancelBtn = document.getElementById("cancel-btn");
const outBox = document.getElementById("out-box");

const myFunc = function() {
    n =  Math.trunc(Math.random()*1000);
    outBox.innerHTML = n;
}

let myTimer;

okBtn.onclick = function(){
    myTimer = setInterval(myFunc, 1000);
}

cancelBtn.onclick = function(){
    clearInterval(myTimer);
};