درخت افکار (ToT)
تصور کنید در حال برنامه‌ریزی یک اردوی دانش‌آموزی برای بازدید از «موزه خودرو» و «باغ گیاه شناسی» در تهران هستید. شما صرفاً به یک مسیر خطی فکر نمی‌کنید، بلکه گزینه‌های مختلفی را در ذهن خود بررسی می‌کنید: «اول به موزه خودرو برویم یا باغ گیاه شناسی؟»، «برای ناهار چه گزینه‌هایی داریم؟»، «اگر باران آمد، برنامه جایگزین چیست؟». این فرآیند ذهنی، یعنی شاخه‌بندی ایده‌ها و ارزیابی هرکدام، دقیقاً همان کاری است که تکنیک «درخت افکار» (Tree of Thoughts) در هوش مصنوعی انجام می‌دهد.
تکنیک «زنجیره افکار» (CoT) مانند یک جاده است که شما را به مقصد می‌رساند. اما «درخت افکار» (ToT) مانند خیابان‌های یک شهر است. در این تکنیک، هوش مصنوعی چندین مسیر فکری را به طور همزمان مانند شاخه‌های یک درخت بررسی می‌کند. سپس هر یک از این «شاخه‌ها» یا «افکار» را ارزیابی کرده و بهترین مسیر را برای رسیدن به پاسخ نهایی انتخاب می‌کند. این قابلیت به هوش مصنوعی اجازه می‌دهد تا در صورت رسیدن به بن‌بست در یک مسیر، به عقب بازگشته و مسیر دیگری را امتحان کند.
فرض کنید می‌خواهید یک مفهوم پیچیده مانند «کاربرد انتگرال در فیزیک» را تدریس کنید، شما به عنوان یک معلم باتجربه، تنها به یک روش فکر نمی‌کنید. در ذهن خود چندین مسیر را بررسی می‌کنید: «آیا با یک مثال از محاسبه مسافت شروع کنم؟ یا شاید بهتر باشد از مفهوم سطح زیر نمودار استفاده کنم؟ دانش‌آموزان به کدام رویکرد واکنش بهتری نشان می‌دهند؟» این فرآیند ذهنی، یعنی بررسی چندین ایده موازی و انتخاب بهترینِ آنها، دقیقاً همان کاری است که تکنیک «درخت افکار» (ToT) انجام می‌دهد. در حالت عادی، هوش مصنوعی اولین مسیر محتمل را تا انتها دنبال می‌کند، اما با تکنیک «درخت افکار» (ToT)، ما او را وادار می‌کنیم که مانند یک متخصص، چندین شاخه فکری را همزمان بررسی کند.
از ریشه تا میوه: آناتومی یک فکر عمیق
برای درک بهتر این مفهوم، یک درخت را تصور کنید.
- ریشه (Root): همان سوال یا پرامپت اولیه شماست.
- شاخه‌های اصلی (Branches): هوش مصنوعی بر اساس پرامپت شما، چند ایده یا رویکرد اولیه تولید می‌کند. اینها پاسخ‌های بالقوه هستند.
- شاخه‌های فرعی (Twigs): در مرحلۀ بعد، هر یک از این ایده‌های اولیه را گسترش داده و جزئیات آن را بررسی می‌کند.
- هرس کردن (Pruning): اینجاست که هوش مصنوعی (با راهنمایی شما) شروع به ارزیابی می‌کند. کدام شاخه‌ها ضعیف، نامرتبط یا ناکارآمد هستند؟ این شاخه‌ها «هرس» می‌شوند.
- میوه (Fruit): در نهایت، هوش مصنوعی با ترکیب بهترین عناصر از شاخه‌های باقی‌مانده، یک پاسخ نهایی، منسجم، عمیق و خلاقانه ارائه می‌دهد که بسیار کامل‌تر از یک پاسخ خطی و ساده است.
چگونه درخت افکار را به کار بگیریم؟
برای استفاده از این تکنیک، باید ساختار پرامپت خود را تغییر دهید. به جای یک پرامپت ساده، آن را به یک فرآیند چند مرحله‌ای تبدیل کنید.
مثال پرامپت ساده (نامناسب):
یک پروژه دانش‌آموزی درباره «مقابله با اطلاعات نادرست (Misinformation) و اخبار جعلی (Fake News) در فضای مجازی» طراحی کن.
مثال پرامپت با تکنیک «درخت افکار» (ToT):
نقش (Role): شما یک تیم تخصصی سه نفره هستید که برای طراحی یک پروژه کلاسی با یکدیگر همکاری می‌کنید. در تمامی مراحل، دیدگاه هر سه نفر را در نظر بگیرید:
—
– شخصیت ۱: آقای احمدی، متخصص سواد رسانه‌ای و پژوهشگر.
دیدگاه: تمرکز بر عمق علمی، تفکر انتقادی، روش تحقیق دقیق و استناد به منابع معتبر. برای او، صحت و اعتبار محتوای تولید شده توسط دانش‌آموز در اولویت است.– شخصیت ۲: آقای رضایی، طراح آموزشی خلاق و متخصص رسانه‌های دیجیتال.
دیدگاه: تمرکز بر جذابیت، خلاقیت، نوآوری و استفاده از ابزارهای نوین (مانند پادکست، ویدیو، اینفوگرافیک). برای او، انگیزه و مشارکت حداکثری دانش‌آموزان اهمیت دارد.– شخصیت ۳: آقای کریمی، معلم باتجربه مطالعات اجتماعی با ۲۰ سال سابقه.
دیدگاه: تمرکز بر واقع‌گرایی و قابلیت اجرا در کلاس. برای او، مدیریت زمان، سادگی در ارزیابی، دسترسی‌پذیری منابع برای همه دانش‌آموزان (حتی بدون امکانات خاص) و تناسب با زمان محدود کلاس (مثلاً ۴۵ دقیقه) حیاتی است.—
مخاطب (Audience): دبیران دروس مطالعات اجتماعی و تفکر و سواد رسانه‌ای در دبیرستان‌های تهران هستند که می‌خواهند برای دانش‌آموزان پایه یازدهم اجرا کنند.
هدف (Goal): طراحی یک برگه‌ی تکلیف (Assignment Sheet) برای یک پروژه دانش‌آموزی درباره «مقابله با اطلاعات نادرست (Misinformation) و اخبار جعلی (Fake News) در فضای مجازی».
وظایف (Tasks): لطفاً مراحل زیر را به ترتیب و با شبیه‌سازی همکاری این تیم انجام دهید:
—
مرحله ۱: اندیشه باران (Brainstorm) از دیدگاه‌های مختلف (ایجاد شاخه‌ها)
– بر اساس دیدگاه هر یک از اعضای تیم، یک طرح اولیه برای این پروژه پیشنهاد دهید. (در مجموع سه طرح):
– طرح اولیه از دیدگاه آقای احمدی (پژوهش‌محور): یک ایده که بر تحلیل عمیق و مستندسازی یک خبر جعلی تأکید دارد.
– طرح اولیه از دیدگاه آقای رضایی (خلاقیت‌محور): یک ایده که بر تولید یک محصول رسانه‌ای تأثیرگذار برای آگاهی‌بخشی متمرکز است.
– طرح اولیه از دیدگاه آقای کریمی (عمل‌گرایانه): یک ایده که اجرای آن در کلاس بسیار ساده، سریع و برای همه دانش‌آموزان بدون نیاز به ابزار خاصی قابل انجام باشد.
مرحله ۲: جلسه نقد و بررسی تیم
یک جلسه گفتگو بین این سه نفر را شبیه‌سازی کنید. هر یک از اعضای تیم باید دو طرح دیگر را از دیدگاه تخصصی خود نقد کند (مثلاً آقای کریمی از سختی اجرای طرح آقای رضایی بگوید، و آقای احمدی از کمبود عمق علمی در طرح آقای کریمی انتقاد کند). مزایا و معایب هر طرح را از منظر هر سه شخصیت مشخص کنید. در پایان این مرحله، به یک جمع‌بندی برسید که کدام عناصر از هر طرح ارزش حفظ کردن را دارند.
مرحله ۳: تدوین برگه تکلیف نهایی
با توجه به نتایج جلسه نقد و بررسی در مرحله ۲، یک برگه تکلیف نهایی و یکپارچه طراحی کنید که محصول توافق و ترکیب دیدگاه‌های هر سه متخصص است. این طرح نهایی باید هم عمق تحلیلی (خواسته آقای احمدی)، هم جذابیت خلاقانه (خواسته آقای رضایی) و هم قابلیت اجرای بالا در کلاس (خواسته آقای کریمی) را در خود داشته باشد. برگه تکلیف باید شامل تمام اجزای زیر باشد:
– عنوان جذاب برای پروژه
– مقدمه (توضیح اهمیت موضوع)
– اهداف یادگیری
– شرح مراحل انجام پروژه (که تعادل بین تحقیق، خلاقیت و عمل‌گرایی را نشان دهد)
– محصول نهایی مورد نیاز
– جدول معیارهای ارزیابی و بارم‌بندی (Rubric) که منعکس‌کننده اولویت‌های هر سه متخصص باشد.
—
فرمت خروجی (Format): خروجی نهایی باید به زبان فارسی، کاملاً ساختاریافته و با استفاده از عنوان‌ها و شماره‌گذاری برای هر بخش باشد تا خوانایی آن برای یک معلم حداکثر باشد.
پاسخ هوش مصنوعی
مرحله ۱: اندیشه باران (Brainstorm) از دیدگاه‌های مختلف
در این مرحله، هر یک از اعضای تیم، طرح اولیه خود را بر اساس تخصص و دغدغه‌هایشان ارائه می‌دهند.
۱. طرح اولیه آقای احمدی (پژوهش‌محور): «کالبدشکافی یک خبر جعلی»
ایده اصلی: دانش‌آموزان به صورت انفرادی یا در گروه‌های دو نفره، یک نمونه خبر جعلی یا اطلاعات نادرست پربازدید در شبکه‌های اجتماعی را انتخاب می‌کنند. سپس مانند یک پژوهشگر، آن را تحلیل و ریشه‌یابی می‌کنند.
مراحل انجام کار:
- انتخاب نمونه: پیدا کردن یک خبر جعلی که حداقل در یک رسانه اجتماعی، بازدید قابل توجهی داشته است.
- مستندسازی: ثبت دقیق متن، تصویر، منبع اولیه انتشار و تاریخ آن.
- صحت‌سنجی (Fact-Checking): دانش‌آموز باید با مراجعه به حداقل سه منبع معتبر (خبرگزاری‌های رسمی، وب‌سایت‌های علمی، سازمان‌های مرجع) نادرستی خبر را اثبات کند.
- تحلیل نقادانه: دانش‌آموز باید در گزارشی مکتوب، به این سوالات پاسخ دهد:
- این خبر از چه تکنیک‌هایی برای فریب مخاطب استفاده کرده است (مثلاً استفاده از عنوان هیجانی، تحریف تصویر، نقل قول جعلی)؟
- انگیزه احتمالی پشت انتشار این خبر چه بوده است (سود مالی، اهداف سیاسی، کلیک‌بیت)؟
- چرا این خبر به سرعت پخش شده است (روانشناسی مخاطب)؟
- محصول نهایی: یک گزارش تحقیقی ۵ صفحه‌ای با فرمت استاندارد، شامل مقدمه، بدنه تحلیل، نتیجه‌گیری و فهرست منابع.
۲. طرح اولیه آقای رضایی (خلاقیت‌محور): «کمپین ضد دروغ!»
ایده اصلی: دانش‌آموزان در گروه‌های ۳ تا ۴ نفره، یک کمپین رسانه‌ای کوچک برای آگاهی‌بخشی به هم‌سالان خود درباره یک نوع خاص از اطلاعات نادرست طراحی و اجرا می‌کنند.
مراحل انجام کار:
- انتخاب موضوع: هر گروه یک حوزه را انتخاب می‌کند (مثلاً شایعات مربوط به سلامت، اخبار جعلی سیاسی، اطلاعات نادرست در مورد سلبریتی‌ها).
- اندیشه باران (Brainstorm): گروه برای انتقال پیام خود، یک ایده خلاقانه پیدا می‌کند.
- تولید محتوا: دانش‌آموزان یکی از محصولات رسانه‌ای زیر را تولید می‌کنند:
- پادکست (اپیزود ۳ دقیقه‌ای): یک گفتگوی جذاب یا داستان صوتی درباره نحوه شناسایی یک شایعه.
- ویدیوی کوتاه (۶۰ ثانیه‌ای): ساخت یک کلیپ آموزشی، طنز یا موشن‌گرافیک برای شبکه‌های اجتماعی.
- اینفوگرافیک: طراحی یک پوستر دیجیتال جذاب و قابل اشتراک‌گذاری با نکات کلیدی برای مقابله با اخبار جعلی.
- محصول نهایی: فایل نهایی محصول رسانه‌ای (فایل صوتی mp3، ویدیوی mp4 یا تصویر png/jpg) به همراه یک پاراگراف توضیح درباره هدف و مخاطب کمپین.
۳. طرح اولیه آقای کریمی (عمل‌گرایانه): «کارگاه تشخیص سریع»
ایده اصلی: یک فعالیت سریع و گروهی در داخل کلاس که به همه دانش‌آموزان، فارغ از امکانات، اجازه می‌دهد مهارت‌های اولیه تشخیص خبر جعلی را تمرین کنند.
مراحل انجام کار:
آماده‌سازی معلم: معلم سه خبر کوتاه (دو خبر جعلی و یک خبر واقعی) را روی یک برگه چاپ کرده یا روی تخته می‌نویسد.
فعالیت گروهی (۲۰ دقیقه): کلاس به گروه‌های کوچک تقسیم می‌شود. هر گروه برگه‌ها را دریافت می‌کند.
استفاده از چک‌لیست: دانش‌آموزان با استفاده از یک چک‌لیست ساده که معلم از قبل آماده کرده (مثلاً: ۱. منبع خبر کیست؟ ۲. آیا در جای دیگر هم منتشر شده؟ ۳. آیا زبان آن بی‌طرفانه است؟) اخبار را تحلیل می‌کنند.
تصمیم‌گیری: هر گروه باید تشخیص دهد کدام خبر واقعی و کدام جعلی است و دلایل خود را در چند خط بنویسد.
ارائه کلاسی (۱۵ دقیقه): نماینده هر گروه در یک دقیقه یافته‌های گروه خود را گزارش می‌دهد و معلم بحث را مدیریت می‌کند.
محصول نهایی: برگه چک‌لیست تکمیل‌شده توسط هر گروه. ارزیابی بر اساس مشارکت در بحث کلاسی و استدلال‌های گروه خواهد بود.
مرحله ۲: جلسه نقد و بررسی
شخصیت‌ها:
- آقای احمدی (متخصص سواد رسانه‌ای)
- آقای رضایی (طراح آموزشی خلاق)
- آقای کریمی (معلم باتجربه)
آقای کریمی: خب آقایان، طرح‌های اولیه را دیدم. اجازه بدهید من به عنوان فردی که باید اینها را در کلاس ۵۰ دقیقه‌ای اجرا کنم، شروع کنم. آقای رضایی، ایده «کمپین ضد دروغ» شما بسیار جذاب و امروزی است. اما صادقانه بگویم، اجرای آن در کلاس دبیرستان کابوس است. از کجا برای همه دانش‌آموزان ابزار ضبط پادکست و ویرایش ویدیو بیاوریم؟ تفاوت سطح توانایی فنی بچه‌ها آنقدر زیاد است که نیمی از وقت کلاس صرف حل مشکلات فنی می‌شود تا یادگیری. ارزیابی یک «ویدیوی خلاقانه» هم بسیار سلیقه‌ای و دشوار است.
آقای رضایی: درک می‌کنم آقای کریمی. اما طرح شما، «کارگاه تشخیص سریع»، با تمام احترامی که برای سادگی آن قائلم، کمی بیش از حد ساده نیست؟ بچه‌ها یک چک‌لیست را پر می‌کنند و تمام. هیجان و انگیزه‌ای در آن نیست. این فعالیت بعد از یک هفته کاملاً فراموش می‌شود. ما باید کاری کنیم که یادگیری در ذهنشان ماندگار شود.
آقای احمدی: دقیقاً آقای رضایی. نقد من به طرح آقای کریمی هم همین کمبود عمق است. این چک‌لیست، تفکر نقادانه را به یک دستورالعمل تقلیل می‌دهد. دانش‌آموز خودش به دنبال منبع معتبر نمی‌گردد، فقط به چند سرنخ سطحی اکتفا می‌کند. اما طرح شما آقای رضایی هم مشکل دیگری دارد. تمرکز بیش از حد بر «فرم» ممکن است باعث شود «محتوا» فدا شود. یک ویدیوی جذاب که اطلاعاتش کمی نادرست باشد، خودش به نوعی یک محصول رسانه‌ای گمراه‌کننده است!
آقای کریمی: موافقم آقای احمدی. حالا برویم سراغ طرح شما. «کالبدشکافی یک خبر جعلی». از نظر علمی و عمق تحقیق، بی‌نقص است. اما به عنوان یک معلم، می‌گویم که این طرح برای اکثر دانش‌آموزان پایه یازدهم سنگین است. نوشتن یک گزارش تحقیقی ۵ صفحه‌ای با استناد به منابع، بیشتر به یک تکلیف دانشگاهی شباهت دارد. من چطور می‌توانم این گزارش‌ها را در زمان معقول تصحیح کنم و بازخورد بدهم؟ ضمن اینکه باز هم به مشکل دسترسی به اینترنت و منابع برای همه دانش‌آموزان برمی‌خوریم.
آقای رضایی: کاملاً با آقای کریمی موافقم. طرح شما آقای احمدی، انگیزه را در نطفه خفه می‌کند. ما می‌خواهیم دانش‌آموزان را به سفیران آگاهی تبدیل کنیم، نه اینکه آنها را با یک کار پژوهشی خشک و خسته‌کننده از موضوع زده کنیم. محصول نهایی باید چیزی باشد که دانش‌آموز با افتخار به دوستان و خانواده‌اش نشان دهد، نه مقاله‌ای که فقط معلم آن را می‌خواند.
آقای احمدی: نکات جالبی بود. پس بیایید جمع‌بندی کنیم. به نظر می‌رسد همه ما موافقیم که:
- از طرح من (احمدی): باید «عمق تحقیق» و «نیاز به استناد به منابع معتبر» را حفظ کنیم. مرحله صحت‌سنجی یک ضرورت است.
- از طرح شما (رضایی): «عنصر خلاقیت» و «تولید یک محصول رسانه‌ای» برای افزایش انگیزه و ماندگاری یادگیری، حیاتی است.
- از طرح شما (کریمی): باید «ساختار مرحله‌بندی شده و ساده»، «مدیریت زمان» و «دسترسی‌پذیری برای همه» را در طراحی نهایی لحاظ کنیم. ارائه یک چک‌لیست یا فرم راهنما می‌تواند به جای محدود کردن، به دانش‌آموزان چهارچوب بدهد.
جمع‌بندی نهایی جلسه:
بیایید طرحی ترکیبی ایجاد کنیم. دانش‌آموزان در گروه‌های کوچک کار می‌کنند. ابتدا، با استفاده از یک فرم راهنما (ایده آقای کریمی)، یک خبر جعلی را به صورت عمیق تحلیل و صحت‌سنجی می‌کنند (ایده آقای احمدی). سپس، از نتایج تحقیق خود برای تولید یک محصول رسانه‌ای ساده و خلاق (مثل اینفوگرافیک یا یک گزارش صوتی کوتاه) استفاده می‌کنند (ایده آقای رضایی). به این ترتیب هم تحقیق کرده‌اند، هم خلاقیت به خرج داده‌اند و هم کار در کلاس قابل مدیریت است.
مرحله ۳: تدوین برگه تکلیف نهایی
با توجه به توافق تیم، برگه تکلیف زیر برای ارائه به دبیران طراحی می‌شود.
کارآگاهان رسانه
مقدمه (اهمیت موضوع):
ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که هر لحظه با حجم عظیمی از اطلاعات در شبکه‌های اجتماعی روبرو هستیم. اما آیا همه این اطلاعات درست هستند؟ اخبار جعلی و اطلاعات نادرست می‌توانند به راحتی افکار ما را شکل دهند، تصمیمات ما را تحت تأثیر قرار دهند و حتی به جامعه آسیب بزنند. در این پروژه، شما در نقش «کارآگاهان رسانه» ظاهر می‌شوید تا یاد بگیرید چگونه اطلاعات نادرست را شناسایی، تحلیل و با آن مقابله کنید و دیگران را نیز آگاه سازید.
اهداف یادگیری:
پس از انجام این پروژه، شما قادر خواهید بود:
- روش‌های اصلی صحت‌سنجی (Fact-Checking) اطلاعات را به کار ببرید. (اولویت آقای احمدی)
- تکنیک‌های رایج در ساخت اخبار جعلی را شناسایی و تحلیل کنید. (اولویت آقای احمدی)
- یک محصول رسانه‌ای خلاقانه، ساده و مؤثر برای آگاهی‌بخشی به هم‌سالان خود تولید کنید. (اولویت آقای رضایی)
- مهارت همکاری، مدیریت زمان و ارائه گزارش در یک گروه را تقویت نمایید. (اولویت آقای کریمی)
شرح مراحل انجام پروژه (در گروه‌های ۳ نفره):
فاز اول: تحقیق و تشکیل پرونده (۵۰ دقیقه)
- انتخاب سوژه: با همفکری گروه، یک نمونه خبر جعلی یا اطلاعات نادرست که در فضای مجازی دیده‌اید را انتخاب کنید.
- تکمیل «پرونده تحقیق»: برای سوژه خود، فرم «پرونده تحقیق» (که توسط معلم ارائه می‌شود) را تکمیل کنید. این فرم شامل بخش‌های زیر است:
- مشخصات سوژه: ثبت متن و تصویر خبر، منبع و تاریخ انتشار اولیه.
- ردیابی و صحت‌سنجی: ارائه حداقل دو منبع معتبر (مانند وب‌سایت خبرگزاری‌های رسمی یا سازمان‌های علمی) که نادرستی این خبر را اثبات می‌کنند.
- تحلیل شگردها: مشخص کنید خبر جعلی از چه تکنیک‌هایی (مانند عنوان فریبنده، ترساندن مخاطب، استفاده از عکس آرشیوی و…) استفاده کرده است.
- نتیجه‌گیری کارآگاه: در یک پاراگراف، توضیح دهید چرا این خبر جعلی است و چه هدفی را دنبال می‌کند.
فاز دوم: خلاقیت و آگاهی‌بخشی (۵۰ دقیقه)
انتخاب قالب: بر اساس «پرونده تحقیق» خود، یکی از محصولات رسانه‌ای زیر را برای آگاهی‌بخشی به دیگران انتخاب و تولید کنید:
گزینه ۱ (دسترسی آسان): اینفوگرافیک یک صفحه‌ای: یک پوستر دیجیتال یا کاغذی طراحی کنید که به صورت خلاصه، اصل خبر جعلی، دلایل نادرستی آن و یک نکته آموزشی برای مخاطب را نشان دهد. (می‌توانید از ابزارهای آنلاین ساده یا حتی نقاشی روی کاغذ استفاده کنید).
گزینه ۲ (کمی چالش‌برانگیز): گزارش صوتی ۲ دقیقه‌ای: یک فایل صوتی کوتاه (مانند یک بخش خبری رادیویی) ضبط کنید که در آن، داستان خبر جعلی و نحوه شناسایی آن را برای شنوندگان تعریف می‌کنید. (با استفاده از ضبط‌کننده‌ی صدای گوشی موبایل).
فاز سوم: ارائه در کلاس (۵ دقیقه برای هر گروه)
گزارش نهایی: در زمان مشخص‌شده، هر گروه محصول رسانه‌ای خود را به کلاس نمایش می‌دهد (یا فایل صوتی را پخش می‌کند) و در ۲ تا ۳ دقیقه، خلاصه‌ای از «پرونده تحقیق» و یافته‌های کلیدی خود را ارائه می‌کند.
محصول نهایی مورد نیاز:
هر گروه باید دو مورد زیر را به معلم تحویل دهد:
- فرم تکمیل‌شده «پرونده تحقیق» (به صورت فایل یا نسخه کاغذی)
- فایل نهایی محصول رسانه‌ای (فایل تصویری اینفوگرافیک یا فایل صوتی گزارش)
جدول معیارهای ارزیابی و بارم‌بندی (از ۲۰ نمره):
| ۱. عمق تحقیق و تحلیل (پرونده تحقیق) | صحت و اعتبار منابع ارائه‌شده، تحلیل دقیق شگردهای خبر جعلی و استدلال منطقی در نتیجه‌گیری. | ۸ |
| ۲. خلاقیت و اثربخشی (محصول رسانه‌ای) | جذابیت بصری/شنیداری، وضوح پیام، خلاقیت در ارائه و قابلیت تاثیرگذاری بر مخاطب. | ۶ |
| ۳. ارائه و کار گروهی | تقسیم کار مناسب در گروه، ارائه روان و مدیریت‌شده در کلاس، و پاسخگویی به سوالات. | ۴ |
| ۴. ساختار و پرداخت نهایی | رعایت اصول نگارشی در پرونده تحقیق، کیفیت فنی قابل قبول در محصول رسانه‌ای و تحویل به موقع پروژه. | ۲ |
| مجموع | ۲۰ |
